Στις 11/2/1871 θεμελιώνεται το θέατρο με συνοδεία στρατιωτικής μουσικής. Δήμαρχος της Πάτρας ήταν τότε ο Γεώργιος Ρούφος που ανέθεσε την ανέγερση του θεάτρου σε μια επιτροπή ευπόρων Πατρινών. Η επιτροπή των ευπόρων πατρινών ζήτησε σαν μοναδικό αντάλλαγμα να της δοθεί ένα θεωρείο για τις παραστάσεις. Η ανέγερση ολοκληρώθηκε στις 10/10/1872. Το θέατρο ονομάστηκε “Απόλλων” και είναι έργο του αρχιτέκτονα Έρνεστ Τσίλερ. Είναι μικρογραφία της Σκάλας του Μιλάνου. Το θέατρο έχει πλατεία, τρεις σειρές θεωρεία και υπερώον. Είναι χωρητικότητας 450 ατόμων. Είναι το παλαιότερο σωζόμενο κλειστό θέατρο. Η σκηνή του έχει 13,5m πλάτος και 17,5m βάθος. Τα σχέδια του, βρέθηκαν στη Ζάκυνθο το 1960 αλλά τώρα είναι στην Πάτρα. Η κατασκευή και η διακόσμηση του θεάτρου κόστισε συνολικά 148.542 δραχμές, ενώ ο Δήμος συμμετείχε με ποσοστό 33,61%. Ο φάκελλος των μετοχών διασώζεται στο αρχείο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Πάτρας.
Εξωτερική άποψη θεάτρου
Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για το χτίσιμο του θεάτρου ήταν τα ακριβότερα και πολυτελέστερα της εποχής: πέτρα από την Τεργέστη, κάγκελα από την Αγγλία, αγάλματα από τη Βιέννη, μάρμαρα από το Λιβόρνο, πέτρα από τον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας και διάφορα άλλα από την υπόλοιπη Ελλάδα. Στο εσωτερικό της οροφής υπάρχουν ωραίες οροφογραφίες. Ο φωτισμός αρχικά γινόταν με κεριά. Το 1878 φωτίστηκε με φωταέριο και το 1899 με ηλεκτρικό ρεύμα. Θα μπορούσε να θεωρηθεί το απαύγασμα της αρχιτεκτονικής του νεοκλασικού ρυθμού, τουλάχιστον για την Πάτρα. Κατά τα έτη 1916, 1917 και 1918 χρησιμοποιήθηκε για στρατώνα. Η πρώτη παράσταση που δόθηκε ήταν τον Οκτώβριο του 1872 με το μελόδραμα (όπερα) του Βέρντι “Ο χορός των μεταμφιεσμένων”.
Από ένα επιστολικό δελτάριο (δηλαδή καρτ-ποστάλ της εποχής) διαβάζουμε τα σχετικά με μια παράσταση.
“Αφίνω εις άλλην στιγμήν τήν περιγραφήν της χθεσινής πρώτης παραστάσεως, του “Ριγολέττου” ως πρός τήν ωραιότητα της αιθούσης από κόσμον και περιορίζομαι, διότι δέν μοί επιτρέπει ο χρόνος, νά πω μερικά πράγματα περί του μουσικού μέρους αυτής. Η παράστασις υπήρξεν επιτυχεστάτη. Και τήν επιτυχίαν αυτήν οφείλομεν εις τούς αοιδούς αφ’ενός και εις τόν διδάσκαλον της ορχήστρας αφ’ ετέρου. Πρώτος όστις πραγματικώς έδειξε τέχνην εις τήν φωνήν του και διά του αβιάστου αυτής κατόρθωσε νά υπερευχαριστήση τό ακροατήριόν του ήτο ο βαρύτονος κ. Πινιατάρο, ο οποίος έχει φωνήν ισχυράν και τέρπουσαν. Επίσης ο κ. Μαστρομπουόν τενόρος μέ φωνήν νέαν και μάλλον γλυκείαν, θέλων όμως νά επιδείξη αντοχήν είς τάς κορώνας εκέρδισεν είς τήν εντύπωσιν του κοινού ολιγώτερον αφ’ ό,τι έπρεπε. Περί του βαθυφώνου κ.Στερναγιόλο, θα περιμείνω καταληλοτέραν ευκαιρίαν να εκφέρω γνώμην.
Αι αδελφαί δεσποινίδες Σάντα Μαρία πολύ καλαί, ιδίως η μικροτέρα είνε ένα χαριτωμένο πραμματάκι! Τό αδελφικόν αυτό ζεύγος κατέκτησε ζωηράν τήν συμπάθειαν του κοινού.
Τό κόρρο, ως σπάνιον φαινόμενον διά τό θέατρόν μας, υπήρξεν άριστον. Ελπίζω δέ άμα συμπληρωθή καί η ορχήστρα, κατά τάς διαβεβαιώσεις του ιδίου εργολάβου, τό κοινόν των Πατρών θά διέλθη περίοδον θεατρικήν αλησμόνητον.
Περιορίζομαι επί του παρόντος νά εκφράσω τά συγχαρητήριά μου καί είς τόν κ. Γεωργακόπουλον καί είς τόν κ. Γονζάλες.”
28 Οκτωβρίου 1900
Ακολούθησαν πολλές παραστάσεις ιταλικού μελοδράματος, αλλά στις αρχές του 20ου αιώνα λόγω της σταφιδικής κρίσης ήρθε το τέλος των παραστάσεων του ιταλικού μελοδράματος. Από το 1910 στη σκηνή του θεάτρου κυριαρχούν ελληνικοί θίασοι. Έχει ανακατασκευαστεί πολλές φορές με τελευταία το 2006. Σήμερα στεγάζει το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕΠάτρας και πολλές από τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις της Πόλης.
Aριστερά: εξωτερική άποψη του Θεάτρου. Κέντρο: εσωτερικός χώρος. Δεξιά: σκηνή από θεατρική παράσταση.
Μαθήτρια
Σοφία Αλικανιώτη
Η πλατεία Βασιλέως Γεωργίου του Α’ είναι η κεντρική πλατεία της Πάτρας. Δημιουργήθηκε επί Ιωάννη Καποδίστρια με σχέδιο που συνέταξε ο απεσταλμένος του Σταμάτης Βούλγαρης το 1829.Κατά καιρούς έχει αλλάξει πολλές ονομασίες. Ξεκίνησε σαν Δημοκρατίας, άλλαξε σε Καλαμογδάρτη, Όθωνος, Κεντρική, Θωμόπουλου, Εθνική, Παλιγγενεσίας και από το 1863 Γεωργίου του Α’.Το 1876 τοποθετήθηκαν τα δύο συντριβάνια που υπάρχουν και σήμερα, τα οποία παραγγέλθηκαν στην Ιταλία και κόστισαν 70.000 δραχμές. Εκεί ο Αντώνης Καλαμογδάρτης ανέγνωσε το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας το 1843.
Στην πλατεία Γεωργίου Α’ έχουν γίνει πολλά συλλαλητήρια, έχουν εκφωνηθεί εκατοντάδες λόγοι πολιτικών και δημάρχων έχουν πραγματοποιηθεί συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας αλλά και… γυμνάσια τάγματος. Είναι συνδεδεμένη με το καρναβάλι. Στους δρόμους γύρω από την πλατεία οι εύποροι πατρινοί έχτισαν νεοκλασικά σπίτια. Σήμερα σώζονται ελάχιστα. Το σπουδαιότερο όμως νεοκλασικό κτίριο είναι το δημοτικό θέατρο “Απόλλων”. Έχει ανακατασκευαστεί πολλές φορές με τελευταία το 2006.
Γκραβούρα του επάνω συντριβανιού και του Δημοτικού Θεάτρου Απόλλων
Μαθήτρια
Σοφία Αλικανιώτη
Το Αρχαίο Ωδείο πολλοί το αναφέρουν και Ρωμαϊκό Ωδείο διότι κτίσθηκε επι Ρωμαϊκών χρόνων. Ο Παυσανίας είχε πει πως ήταν το αξιολογώτερο στην Ελλάδα αν εξαιρεθεί το Ηρώδειο της Αθήνας. Βρίσκεται κοντά στην πλατεία Αγ. Γεωργίου και πλαισιωμένο από τις οδούς Γερμανού, Σωτηριάδου και Παντοκράτορος. Είχε όλα τα βασικά μέρη του Θεάτρου, κοίλο, ορχήστρα, προσκήνιο, σκηνή, παρασκήνια, και είναι μικρότερο από το Ηρώδειο καθώς η διάμετρος του κοίλου του είναι η μισή περίπου απο αυτή του Ηρώδειoυ μπορούμε να πούμε ότι χωράει τους μισούς θεατές από αυτό (2.500, περίπου της Πάτρας, 5- 6 χιλιάδες της Αθήνας). Tο κοίλο του θεάτρου δεν είναι λαξευτό, όπως με άλλα θέατρα, ούτε στηρίζεται σε κάποιο φυσικό αντέρεισμα. Για τη στήριξη του χρειάστηκε να κατασκευαστεί αναλημματικός τοίχος που δεν σώζεται σε όλο του το ύψος.Το ανάλημμα είναι κτισμένο με πέτρες και επενδυμένο με πλίνθους κατά το ισοδομικό τρόπο, ενισχύεται δε κατά διαστήματα από ογκώδεις, χτισμένους με τον ίδιο τρόπο, πεσσούς. Την ίδια κατασκευή και στον τοίχο της πρόσοψης καθώς και στα στα χωρίσματα της σκηνής και των παρασκηνίων.
Η πρόσοψη του Αρχαίου Ωδείου
Η πρόσοψη , που βλέπει προς το νότο , έχει πέντε ανοίγματα , εισόδους , προς τη σκηνή και δύο , στα πλάγια , προς τα παρασκήνια. Ο τοίχος της σκηνής προς την πλευρά του κοίλου φέρει οχτώ κόγχες εκ των οποίων οι τέσσερις αψιδωτές και οι υπόλοιπες ορθογώνιες.Κόγχες φέρει και ο χαμηλός τοίχος του προσκηνίου απέναντι από την ορχήστρα .Η ορχήστρα είναι ημικυκλική με επένδυση από μαρμάρινες πλάκες και χωρίζεται από το κοίλο με επίσης χαμηλό θωράκιο.Οι θεατές μπαίνουν στο θέατρο από τρεις κτιστές κλίμακες που ξεκινούν από την πίσω πλευρά του κοίλου και καταλήγουν στο διάζωμα.Το διάζωμα χωρίζει το κοίλο σε δυο μέρη.Το κάτω διάζωμα αποτελείται από τέσσερις κερκίδες με δεκαέξι σειρές καθισμάτων.Τρεις κλίμακες διευκολύνουν τη διακίνηση των θεατών στο κάτω μέρος .Το επάνω διάζωμα έχει επτά κερκίδες και σώζονται επτά σειρές καθισμάτων και ανάλογες κλίμακες . Ίσως υπήρχαν και άλλες σειρές και να καταστράφηκαν μαζί με το επάνω μέρος του αναλημματικού τοίχου.
Η εσωτερική άποψη του Αρχαίου Ωδείου
Κατά την γνώμη του Ευθ. Μαστροκώστα χτίστηκε στο τέλος του 170 μ.χ από τα ευρήματα που βρέθηκαν.Δεν είναι έργο ακμής και το σπουδαιότερο είναι ότι κτίστηκε από την πόλη χωρίς αυτοκρατορικούς πόρους, γι’ αυτό αρχικά οι πατρινοί στη κορυφή του είχαν τοποθετήση με υπερηφάνεια άγαλμα αξιόλογο με αυτό του Απόλλωνα (κλάπηκε για λάφυρο από τους Γαλάτες στη νίκη τους επι των πατρινών). Δυστυχώς η αμάθεια και η απληστία των χρόνων εκείνων είχαν σαν αποτέλεσμα τη λεηλασία των ευρημάτων.Για πολλές δεκαετίες έμενε αναξιοποίητο. Έτσι μετά από χρόνια αποκαλύφθηκε το 1889 κατά την εκσκαφή για τα έργα του λιμανιού από την πλατεία Αγ. Γεωργίου μέχρι την οδό Νικήτα. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ο πατρινός αρχιτέκτονας Ι. Βασιλείου φρόντισε για την αναστήλωση του Θεάτρου και την επικάλυψη με μαρμάρινες πλάκες του κάτω διαζώματος. Στο γύρω από το Ωδείο χώρο εκτίθενται σαρκοφάγοι, ψηφιδωτά και άλλα αρχαία κομμάτια που μεταφέρθηκαν εκεί μετά την ανεύρεσή τους κατά τις αρχαιολογικές ανασκαφές της Πάτρας.
Οι σαρκοφάγοι έξω από το Αρχαίο Ωδείο
Σήμερα το Αρχαίο Ωδείο είναι ο κύριος χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων.Έτσι τον Ιούλιο μέχρι τον Αύγουστο υπάρχουν πολιτιστικές εκδηλώσεις του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας http://www.festivalpatras.gr/ και τον Σεπτέμβριο οι πολιτιστικές εκδηλώσεις από τον οργανισμό Καλλιτεχνικών εκδηλώσεων http://www.dete.gr/news.php?article_id=101326
Πηγές
Μαθητής
Γιάννης Πανόπουλος
Το 1851 επιβλήθηκε ειδικός φόρος στα εισαγόμενα είδη για την ανέγερση Δημοτικού Νοσοκομείου,επί Δημάρχου Ιωάννη Δ. Αντωνόπουλου.Το Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο Πατρών εγκαινιάστηκε από τον βασιλιά Όθωνα στις 15 Οκτωβρίου 1857. Εκείνη την εποχή η Πάτρα ήταν μια σημαντική πόλη 12.000 περίπου κατοίκων και είχε μεγάλη ανάγκη από ένα νοσοκομείο.Κι όμως χρειάστηκαν 15 χρόνια για να φτιαχτεί το πρώτο κτίσμα, που είχε χωρητικότητα 10 κρεβατιών. Το κτίσμα αυτό στοίχισε 137.000 δραχμές, ποσό τεράστιο για την εποχή.
Η πρόσοψη του νοσοκομείου
Η ταμπέλα της πόρτας από την πλευρά του κάστρου
Τελικά λειτουργεί για πρώτη φορά την Πρωτοχρονιά του 1872, αλλά μόνο ένας γιατρός το στελεχώνει. Γι΄αυτό δημιουργούνταν μεγάλα προβλήματα. Παρόλα αυτά το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά σημαντικό. Πλέον, αυτή η μεγάλη τότε πόλη, η Πάτρα, απέκτησε ένα δημόσιο ίδρυμα. Η πρόνοια στην υγεία επιτέλους υπήρχε. Έφυγαν οι εποχές, που ο ναός του Παντοκράτορα, κοντά στο νοσοκομείο, χρησίμευε σαν υποτυπώδες νοσηλευτήριο, αφού ο στρατηγός Μαιζών εγκατέστησε εκεί τους τραυματίες των μαχών του. Όμως η άνω πόλη παρέμενε η πιο ασήμαντη και φτωχή γειτονιά. Έξω από το νοσοκομείο σχηματίζονται ουρές από άπορους, ταλαιπωρημένους πολίτες, που περιμένουν, κάποιες φορές μάταια, να θεραπευτούν, ενώ την ίδια στιγμή στην κάτω πόλη οι πλούσιοι και εύποροι Πατρινοί περιμένουν σε ουρές στο θέατρο Απόλλων για να ακούσουν την πρωτοεμφανιζόμενη στην Πάτρα όπερα.
Άποψη της Πάτρας από τα Νοτιοδυτικά του κάστρου.Διακρίνεται η μεγάλη αυλή του συγκροτήματος.
Το νοσοκομειακό συγκρότημα περιελάμβανε μαιευτικό τμήμα, παθολογικό τμήμα το οποίο στεγαζόταν σε μια κατεστραμμένη αίθουσα με σπασμένα κρεβάτια, παράθυρα και τζάμια, χειρουργικό τμήμα, ακτινολογικό τμήμα με τα πιο εξελιγμένα εργαλεία και συστήματα κατευθείαν από Αμερική, από δωρεές. Δίπλα υπήρχε ο κλίβανος, τα πλυντήρια και τα λουτρά. Ενσωματωμένη μια εκκλησία, ο Άγιος Χαράλαμπος. Στο τέμπλο του κρεμασμένα εκατοντάδες τάματα. Εκεί που οι επιστήμονες και οι γιατροί δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα άρχιζαν οι προσευχές γεμάτες πίστη και ταπείνωση προς το Θεό. Στην πίσω πλευρά υπήρχε το μικροβιολογικό τμήμα και στο τέλος απομονωμένο από τα άλλα η αίθουσα νεκροψίας, η πιο ψυχρή αίθουσα του νοσηλευτικού ιδρύματος.
Το νοσοκομείο λειτούργησε έναν αιώνα. Εξυπηρέτησε τραυματίες του πολέμου του 1897, τραυματίες των Βαλκανικών πολέμων 1912-1913, θύματα βομβαρδισμών του 1940 από τους Ιταλούς, στρατιώτες τραυματίες από την Ήπειρο του 1940-1941, όσους δεν βύθισαν τα γερμανικά αεροπλάνα μαζί με τα νοσοκομειακά πλοία που τους μετέφεραν στο λιμάνι της Πάτρας και πολλούς άλλους ασθενείς.Λειτούργησε υπό την εποπτεία του Δήμου ώς το 1958, οπότε και κρατικοποιήθηκε.
Το Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το όνομα του γιατρού Χρήστου Κορύλλου (1843-1930). Αρχικά Διευθυντής της Παθολογικής Κλινικής και από το 1904 Διευθυντής του Νοσοκομείου, ο Κορύλλος συνέταξε 3 πανομοιότυπες διαθήκες με τις οποίες όριζε κληρονόμο όλης της περιουσίας του το Νοσοκομείο.
Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι με τις διαθήκες του άφηνε από 300 δρχ. σε όλο το εργατικό προσωπικό του Νοσοκομείου.
Στον Χρήστο Κορύλλο οφείλουμε πολλές μελέτες για την οικονομική, κοινωνική, πνευματική, ιατρική, μετεωρολογική και περιβαλλοντική όψη της Πάτρας τον 19ο αιώνα. Η Πάτρα σήμερα τον τιμά δίνοντας το όνομά του σ΄ έναν από τους 2 κάθετους δρόμους του Παλαιού Δημοτικού Νοσοκομείου.
Το παλαιό δημοτικό νοσοκομείο σε ελληνική ταινία
Φτάνουμε πια στην αναπαλαίωση του θεραπευτηρίου. Οι εργάτες σηκώνουν την πέτρα που ήταν κάποτε η βάση για το συντριβάνι της καταπράσινης αυλής και ανακαλύπτουν μια μεγάλη φωλιά φιδιών. Σημάδι ότι τα ιερά φίδια του Ασκληπιού δεν εγκατέλειψαν ποτέ το νοσοκομείο. Ένας αιώνας ιστορίας γράφτηκε σε αυτό το νοσοκομείο. Πλέον είναι ένα από τα πολλά στολίδια της Πάτρας, που σηματοδοτούν το πλούσιο παρελθόν της.
Το Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο στέγασε για 12 χρόνια το Εικαστικό Εργαστήρι του Δήμου Πατρέων, λειτουργώντας παράλληλα και σαν εκθεσιακός χώρος. Από τον Ιούνιο του 2013 μεταφέρθηκε και στεγάζεται σε αυτό το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης.
Πηγές
Μαθητής
Δαμιανός Νικολόπουλος
Το κάστρο της Πάτρας είναι κτισμένο σε χαμηλό λόφο του Παναχαϊκού. Ήδη από την αρχαιότητα χρησιμοποιήθηκε για την άμυνα της περιοχής και των κατοίκων. Στο χώρο του κάστρου κατά την αρχαιότητα υπήρχαν ναοί αφιερωμένοι στη Λαφρία Αρτέμιδα, στην Παναχαΐδα Αθηνά, στην Κυβέλη καθώς ασκληπιεία και δεξαμενή. Στις διάφορες ανασκαφές έχουν βρεθεί μαρμάρινη κεφαλή του Ερμή, πολλές επιγραφές στα ελληνικά και λατινικά, μαρμάρινη κεφαλή νέου του Α? αιώνα, τμήμα σαρκοφάγου, μαρμάρινο άγαλμα ταύρου, κιονόκρανα, τμήματα θωρακίων παλαιοχριστιανικών ναών είδη κεραμικής, οικοδόμημα ρωμαϊκών χρόνων κ.α. Στα βυζαντινά χρόνια το κάστρο κατοικείται και ανοικοδομούνται ναοί του Αγίου Ανδρέου και Αγίων Θεοδώρων, το αρχιερατικό οίκημα, τα παλάτια των πατρινών εξεχόντων και το κοιμητήριο των αρχιερέων. Κατά τη φραγκοκρατία το κάστρο ενισχύεται και υψώνονται περισσότερο τα τείχη. Το 1408 περνά στους Ενετούς οι οποίοι το επισκεύασαν. Το 1458 καταλαμβάνεται από τους Τούρκους που πρόσθεσαν σημαντικά κτίσματα και το κράτησαν, παρά τις προσπάθειες ανακατάληψης του από τους δυτικούς μέχρι το 1687 που το καταλαμβάνουν οι Ενετοί. Οι Ενετοί ανακατασκεύασαν γκρεμισμένα τείχη και επισκεύασαν κάποια άλλα. Το 1715 καταλείφθηκε πάλι από Τούρκους και ακολούθησαν νέες καταστροφές και αντίστοιχες επισκευές. Τούρκικα έργα είναι η διαμόρφωση της θολωτής εισόδου, η διαμόρφωση των προμαχώνων ώστε να δέχονται πυροβόλα όπλα, ο επτάπλευρος μεγάλος πύργος της ΝΑ γωνίας, που εμφανίζεται επιμελημένο κτίσιμο σε απομίμηση βυζαντινής τεχνικής, μεγάλα τμήματα των τειχών όλων των πλευρών, που διακρίνονται από την προχειρότητα της κατασκευής και όλες σχεδόν οι επάλξεις. Ο Λόρδος Βύρων επισκεπτόμενος το 1809 την Πάτρα βρήκε το κάστρο κατεστραμμένο.
Το κάστρο υπέστη μεγάλες καταστροφές από πολλούς και δυνατούς σεισμούς χωρίς να λείψουν και τα θύματα. Μετά την επανάσταση του 1821 οι Τούρκοι της Πάτρας εγκατέλειψαν τα σπίτια τους στην πόλη και έμειναν μέσα στο κάστρο. Δέχτηκαν πολλές επιθέσεις από τους επαναστατημένους Έλληνες. Το 1828 οι Τούρκοι παρέδωσαν το κάστρο στο γάλλο στρατηγό Μαιζόν. Οι Γάλλοι επιδιόρθωσαν τις καταστροφές, κατεδάφισαν τα ετοιμόρροπα κτίρια και επιδιόρθωσαν τα πυροβόλα. Το 1875 μέσα στο κάστρο λειτούργησε στρατώνας, φρουραρχείο και αργότερα εγκληματικές φυλακές που διατηρήθηκαν μέχρι το 1925. Πολλές φορές κατά το παρελθόν, όπως διαβάζουμε στις τοπικές εφημερίδες Ο φίλος του λαού (1888) και Νεολόγος Πατρών (1899) τέθηκε θέμα κατεδάφισης του κάστρου γιατί εθεωρείτο εστία μόλυνσης. Κατά τη μάχη του Οκτωβρίου 1944 περιήλθε στα χεριά των Βρετανών με τα πυροβολεία του και 30 αιχμαλώτους. Το κάστρο αποτελείται από έναν ευρύ εξωτερικό περίβολο με πύργους και προμαχώνες που περιέβαλε από τις τρεις πλευρές βαθιά τάφρος. Σήμερα το εσωτερικό του κάστρου παρουσιάζεται ισοπεδωμένο και δεντροφυτεμένο, χωρίς εμφανή ίχνη των κτισμάτων που υπήρχαν άλλοτε, ναών, τζαμιών, στρατώνων κλπ. Έχει κηρυχτεί αρχαιολογικός χώρος και ανήκει στην εφορία βυζαντινών αρχαιοτήτων Πατρών. Τα τελευταία χρόνια το υπουργείο πολιτισμού αναστήλωσε το ΝΑ προμαχώνα, διαμόρφωσε τον γύρω χώρο του καθώς και τη γέφυρα της εσωτερικής τάφρου. Χρησιμοποιείται για πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Πηγές
Μυρτώ Γεωργοπούλου – Βέρρα, αρχαιολόγος.
Βικιπαίδεια
Η Πατρινέλα, γράφεται και Πατρινέλλα, είναι στην λαϊκή παράδοση το στοιχειό των Πατρών. Αποτελείται από τμήματα δύο αγαλμάτων, ο κορμός και το κεφάλι, ακρωτηριασμένου γενειοφόρου αντρός εντοιχισμένο σε κοίλωμα του κάστρου της Πάτρας. Παλιότερα ήταν ορατό από όλη την πόλη και στην λαϊκή παράδοση έπαιρνε μορφή γυναίκας και προστάτευε την πόλη. Το άγαλμα βρίσκεται ακόμα και σήμερα στο νότιο τείχος του κάστρου αλλά δεν είναι πλέον ορατό όπως παλαιότερα λόγω δημοτικών κτιρίων που έχουν κτιστεί μπροστά του.
Η Πατρινέλα αποτελείται από ακρωτηριασμένο κορμό αγάλματος Ρωμαίου αντρός και κεφάλι άλλου αγάλματος γενειοφόρου αντρός που πολλοί θεωρούν ότι είναι ο ιδρυτής της πόλης ο Πατρέας. Πιθανότατα η κεφαλή προέρχεται από άγαλμα που απεικόνιζε τον Δία ή κάποιον άλλο θεό ή ήρωα της αρχαιότητας.
Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση η Πατρινέλα έμενε στον νοτιοανατολικό πύργο του κάστρου κι έβγαινε κάθε βράδυ στους δρόμους της πόλης , τα μεσάνυχτα. Κατά άλλη παράδοση έβγαινε μόνο όταν ήταν να έρθει κάποιο κακό και την άκουγαν να κλαίει. Θεωρούνταν προστάτης της πόλης που την φύλαγε από την χολέρα και την πανούκλα. Άλλες φορές έβγαινε σέρνοντας αλυσίδες για να πενθήσει κάποιο σημαντικό Πατρινό που πέθανε.
Ο Νώτης Νησώτης στο ποίημα του “Πατρινέλα” αναφέρει ότι είναι μια πανέμορφη κοπέλα που έγινε στοιχειό αφού την φυλάκισαν στο κάστρο αλυσοδεμένη και πέθανε. Μας λέει ότι δεν μπορεί να τη δει ανθρώπινο μάτι αλλά μόνο όποιος πιει μαγική σκόνη αλλά όταν περνά κοντά του καταλαβαίνει ένα θρόισμα που τον παγώνει, αυτό το λένε στρατιώτες που φύλαγαν σκοπιά και φυλακισμένοι όταν το κάστρο ήταν φυλακή. Βγαίνει μόνο όταν ο ουρανός δεν έχει αστέρια και τριγυρνά στις επάλξεις φωνάζοντας “μην με αρπάξεις” έχοντας στοιχειώσει όταν την άρπαξαν και την φυλάκισαν.
Πηγές
Μαθητής
Αποστόλης Μερτής
Ο νέος Ιερός Ναός του Αγίου Ανδρέα θεμελιώθηκε την 1η Ιουνίου του 1908 δίπλα ακριβώς από τον παλαιό Ιερό Ναό του Αγίου Ανδρέα. Η θεμελίωση έγινε από τον Βασιλιά Γεώργιο Α’. Προκηρύχθηκε διαγωνισμός αρχιτεκτονικού σχεδίου. Υποβλήθηκαν συνολικά 32 σχέδια από αυτά η επιτροπή ανέκρινε τα 8, τα οποία έστειλε για την τελική κρίση στην Σχολή Καλών Τεχνών του Βερολίνου. Η επιτροπή του Βερολίνου στις 25 Ιουνίου 1904 επέλεξε το σχέδιο του γάλλου αρχιτέκτονα Αιμίλιου Ρομπέρ. Το Δεκέμβριο του 1907 προκηρύχθηκε μειοδοτικός διαγωνισμός και μετά από λίγους μήνες άρχισε η ανοικοδόμησή του. Ο προ’υ’πολογισμός ήταν 2.000.000 δραχμές. Για την εξεύρεση πόρων επεβλήθη τέλος στη σταφίδα. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος, η Μικρασιατική καταστροφή και ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος ανέστειλαν πολλές φορές τις εργασίες ανέργεσης του ναού. Η ανέγερση ξεκίνησε με 600.000 δραχμές.
Την επίβλεψη ανέλαβε αρχικά ο αρχιτέκτονας Αναστάσιος Μεταξάς και συνέχισε ο Γεράσιμος Μεταξάς. Κατά την ανέργεση του ναού προέκυψαν διαφωνίες και αντιρρήσεις ως προς το σχέδιο του Ρομπέρ κυρίως στον τρούλο και στα ανοίγματα των παραθύρων, γιατί το σχέδιο του Ρομπέρ δεν απέδιδε το πνεύμα της ορθοδοξίας και της Ελληνικότητας αλλά παρέπεμπε σε ναούς της Δύσης. Έτσι νέες μελέτες και εγκρίσεις του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων καθηστέρησαν για πολλά πολλά χρόνια την εξέλιξη των εργασιών ανέργεσης και αποπεράτωσης του ναού.Εν τω μεταξύ τα έσοδα αποπεράτωσης είχαν ξεπεράσει κατά πολύ τον προ’υ’πολογισμό και έτσι το 1956 επιβάλλεται εισφορά υπέρ αποπεράτωσης του Ιερού Ναού Αγίου Ανδρέα σε όλους τους καταναλωτές ρεύματος του Δήμου Πατρέων. (Η εισφορά σταμάτησε το 2005). Τα εγκαίνια του ναού έγιναν στις 26 Σεπτεμβρίου 1974 από τον Μητροπολίτη κύριο Νικόδημο Βαλληνδρά.
Χαρακτηριστικά του ναού
Πηγές (για τον νέο Ι.Ν Αγίου Ανδρέα Πάτρας)
Στο νοτιότερο άκρο της Πάτρας βρίσκονται οι δύο ναοί που είναι αφιερωμένοι στον Πρωτόκλητο Απόστολο Ανδρέα. Ο παλαιότερος και ωραιότερος θεμελιώθηκε το 1836 και αποπερατώθηκε το 1843 οικοδόμημα λητό, ρυθμού βασιλικής. Η πρόσοψη του κοιτάζει στη θάλασσα έχει 5 καμάρες και 5 θολωτά παράθυρα. Αν κάποιος δει το οικοδόμημα από τον Πατρα’ι’κό φαίνεται ελαφρύ ως προς τον όγκο του και σεμνό ως προς την κατασκευή του, όπως θα ταίριαζε στη σεμνότητα του Αποστόλου του οποίου το κενοτάφιο περικλείει.
Στο χώρο που χτίστηκε ο ναός κατά το θρύλο σταυρώθηκε ο Απόστολος Ανδρέας σε σταυρό σχήματος Χ το 66 μΧ. Ήδη γέροντας 80 χρονών. Εκεί οι πατρινοί τον 19αιώνα του αφιέρωσαν αυτόν το θαυμάσιο απλό ναό που σχεδίασε και εκτέλεσε ο αρχιτέκτονας Λύσσανδρος Καυτατζόγλου απο τη Θεσσαλονίκη. Τα χρήματα για την κατασκευή του προσεφέρθησαν από Πατρινούς και η εποπτεία της ανοικοδόμησής του ανατέθηκε σε επιτροπή αποτελούμενη απο εξέχουσες προσωπικότητες της πόλης έτσι ο εσωτερικός διάκοσμος του ναού ανατέθηκε σε ξακουστούς τεχνίτες και καλλιτέχνες της εποχής.
Η αγιογράφηση της οροφής του ναού ανατέθηκε στο ζωγράφο και θεατρικό συγγραφέα Δημήτριο Χατζηασλάνη,γνωστό ως Βυζάντιο. Ο πολυτάλαντος Βυζάντιος ζωγράφισε την οροφή πάνω σε τεραστίων διαστάσεων πανί λινό που απλώθηκε στο δάπεδο. Εκεί αγιογραφούσε έχοντας υπόψη του ότι το έργο αυτό προορίζεται για την οροφή, επομένως θα έπρεπε να ζωγραφιστεί ως προς το αρνητικό του δηλαδή σαν να το κοίταζε απο καθρέφτη. Το έργο αυτό είναι μοναδικό στο είδος του και ως προς τη δυσκολία της κατασκευής του και ως προς την τεχνοτροπία και την καλλιτεχνική του αξία.
Ο Βυζάντιος απεικόνισε στην οροφή με εξαίρετο τρόπο ολόσωμες μορφές πατριαρχών και προφητών της Π.Διαθήκης καθώς και τρείς κεντρικές εικόνες Θεοφανείων.Στο τέλος το πανί προσαρμόστηκε στην οροφή και καρφώθηκε με πλήθος καρφιών που είναι ορατά και σήμερα. Ο ασημένιος πολυέλαιος μπροστά από το τέμπλο είναι έργο του ξακουστού ηπειρώτη ασημουργού Παπαμόσχου.Το εσωτερικό του ναού χωρισμένο σε 3 κλήτη από δύο σειρές κιονοστοιχιών με πέντε κίονες η καθεμία, είναι λιτό και ευρύχωρο.
Στους πλαϊνούς, τοίχους υπάρχουν συνολικά οκτώ θολωπά παράθυρα με περίτεχνα κιγκλιδώματα που παριστούν σπείρες,βλαστούς και άνθη. Ο γυναικωνίτης, περίκλειστος και αυστηρός είναι στην ουσία ένα άλλο μέρος του ναού. Το τέμπλο του ναού είναι κτιστό με προσαρμοσμένα γύψινα διακριτικά κοσμήματα. Πάνω στο τέμπλο αναρτήθηκαν δέκα εικόνες, απο αυτές οι εννέα είναι δυτικότροπες ως προς την καλλιτεχνική τους μέθοδο και έργα του εκ των διασημότερων αγιογράφων του αιώνα μας Ιωννίκου Καυσοκαλυβίτη. Οι τοίχοι του ναού αγιογραφήθηκαν από τον περίφημο πατρινό αγιογράφο Τάκη Πριονά στα 1934, παριστούν έργα και ημέρες του Αποστόλου Ανδρέα στην Πάτρα. Οι αγιογραφίες, αν και ανήκουν σε διαφορετικούς αγιογράφους και αιώνες, έχουν παρόμοιο καλλιτεχνικό ύφος και είναι επηρεασμένες από τη δυτική τεχνοτροπία. Απέναντι από το τέμπλο βρίσκεται μια ζωγραφιά που ελάχιστα θυμίζει εικόνα και είναι έργο του πατρινού ζωγράφου Επαμεινώνδα Θωμόπουλου. Είναι Ο Ευαγγελισμος της Θεοτόκου. Δίπλα στον ναό βρίσκεται ένα μικρό πηγάδι. Εδώ ήταν το ιερό της θεάς Δήμητρας κατά την αρχαιότητα. Το νερό του ίδιου αυτού πηγαδιού θεωρείται και σήμερα θεραπευτικό.
Πηγές
Μαθητής
Θωμάς Κωστέλλος
